Беларусы спакон вякоў ставяцца да буслоў асабліва. Мала якая жывёла, нават зубры, можа пахваліцца такой пашанай. Як жа нашы продкі выказвалі павагу гэтай птушцы і чаму яе нельга было крыўдзіць? 

- Лічылася, што бусел - птушка боская, благаслаўлёная Богам. Але пры гэтым легенда паходжання не зусім прыгожая, - расказаў Сяргей Ермаловіч, вядучы навуковы супрацоўнік Беларускага дзяржаўнага музея народнай архітэктуры і побыту. 

На самай справе легендаў шмат, але ўсе яны зводзяцца да аднаго: бусел пайшоў ад чалавека, якому Бог даў заданне - аднесці розных гадаў, змей і жаб, і ўтапіць у балоце. Але цікаўнасць перамагла, і той чалавек зазірнуў у торбу, а ўсе гады разбегліся ў розныя бакі. Бог за гэта пакараў чалавека, каб той да канца жыцця збіраў змей і жаб. 

- Хотосьці праводзіць аналогію, што бусел - гэта Адам, або бусліха - гэта Ева. Таксама Бог ім даў заданне, яны яго не выканалі, і за гэта іх выгналі з Выраю. 

Буслу - святой птушцы - нельга было чыніць шкоду. Лічылася вельмі дрэнным, калі хтосьці забіваў бусла або раскідваў гняздо, - гэта вядзе да шматлікіх бед. 

- Ёсць легенда і пра чорнага бусла, як ён з'явіўся. Быў адзін злы чалавек, які разбурыў гняздо бусла. Той узяў сваіх птушанятак, і яны паляцелі ў лес. І ад такой крыўды сталі чорнымі. У іх яшчэ бусляняткі нарадзіліся, але дарослыя ім расказалі, якую шкоду ім учыніў гэты чалавек, і яны таксама пачарнелі. 

Раней людзі верылі, што бусел можа помсціць. Напрыклад, прынесці гарачую галавешку і спаліць хату. Альбо, калі хтосьці раскідаў гняздо, у хату магла ўдарыць маланка, бо птушка нібы памочнік Перуна ці яго ўвасабленне на зямлі. 

- Таму дзе гняздо бусла, там маланка ніколі не ўдарыць. Хата, на якой яно ёсць, у бяспецы. 

Абараняў бусел і ад злых духаў, і ад розных жывёл, і ад змей. А пакрыўджаная птушка магла тую ж самую змяю кінуць у калодзеж, каб атруціць ваду. 

- Дзе селіцца бусел, будзе шчасце, багацце і дабрабыт. 

Мы ўжо казалі, што раскідваць гнёзды нельга. А вось дапамагаць іх будаваць - справа добрая. Зносілі ўсялякую старызну, бароны ды нейкія непатрэбныя жалезныя рэчы, каб гняздо было мацнейшае. А калі птушкі прыляталі вельмі рана ўвесну, падчас холаду, іх маглі нават пусціць у хату. 

- Каб дзікую жывёлу пусціць у хату - гэта нонсенс. Гэта сведчыць, што беларусы асабліва добра ставіліся да буслоў і вельмі шанавалі іх. 

Нездарма ж у традыцыйнай культуры адбілася, што птушка дзікая, а кранаць яе нельга, - такое бывала вельмі рэдка. Таму бусел і стаў адным з сімвалаў Беларусі і нашага народа. 

Иногда заботятся о родителях. Как работают "социальные связи" у аистов?

Ученые говорят, что в Беларуси живет примерно 22,5 тысячи белых аистов - около 10% мировой популяции. Как живут эти красивые птицы? Как распределяют "обязанности" в парах и строят иерархию в стае? Спросили у директора центра экологического воспитания и развития, общественного эколога Руслана Шайкина. 

- Насколько мне известно, нет случаев гнездования белых аистов где-то в Африке. А вот молодые птицы иногда могут оставаться, если они еще не готовы к гнездованию. Но это редкие случаи. 

Аисты, которые родились в Беларуси, всегда возвращаются на родину. 

- Иногда в одной деревне можно наблюдать несколько десятков пар, которые устроили себе "дома" на столбах, деревьях, водонапорных башнях и в других местах. 

Первыми весной из теплых стран прилетают самцы. Они разыскивают старые гнезда, ремонтируют их и ждут подруг. Если прошлогоднее место по какой-то причине не подошло, именно самец ищет новое.

- Выкармливают птенцов обе птицы, а во время насиживания самец может подкармливать и самочку. Причем аисты считаются всеядными. И даже проявляют хищнические наклонности: могут поймать не только лягушку, но и мышь, и змею. Наши коллеги сообщали, что в этом году часто ловили ужей. 

Есть случаи, когда взрослые аисты заботятся не только о потомстве, но и о родителях. 

- Кстати, когда птицы летят на юг, они собираются огромными стаями - те, которые гнездились в этом году, и те, которые не гнездились (так называемые летующие), молодые птицы и "старики". Помогают друг другу в чем-то.

Кстати, аисты могут выбирать - держаться поодаль или примкнуть к большинству. Иерархия в стае, конечно, есть, но назвать ее максимально четко структурированной нельзя. 

- Сказать, что один аист командир для всех, наверное, не совсем правильно. 

Аисты агрессивные? А дрессировке поддаются? Спросили у специалиста

Коротко ответ на этот вопрос звучит так: аисты могут быть агрессивными. В каких случаях? И можно ли эту птицу дрессировать? Узнали у директора центра экологического воспитания и развития, общественного эколога Руслана Шайкина.